بزرگداشت فیلسوف ایرانی که سازندگی تمدن بشری مدیون اوست
تاریخ انتشار: ۳۰ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۱۳۳۵۴۴
امروز سیاُم آبان؛ روز ملی حکمت و فلسفه و بزرگداشت «ابونصر فارابی» از بزرگترین فلاسفه و دانشمندان ایرانی عصر طلایی اسلام است که تمدن بشری به طرحهای او در سازندگی جوامع مدیون است. وی فیلسوف، حکیم، ریاضیدان و منجم قرن سوم و چهارم هجری است.
به گزارش ایسنا، روز سیام آبان ماه که مصادف با روز جهانی فلسفه است؛ به عنوان روز «فارابی» در تقویم ملی ایران به ثبت رسیده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
پیشنهاد روز بزرگداشت فارابی در سال ۱۴۰۰ از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به شورای فرهنگ عمومی کشور ارائه شده و با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۳۰ آبان ماه مصادف با روزجهانی فلسفه، به عنوان روز بزرگداشت این حکیم برجسته ایرانی در تقویم ملی ایران به ثبت رسیده است. ناگفته نماند که کشور ترکیه در پی پروندههای مصادره مفاخر، هنر و آثارِ تاریخی ایران از سوی کشورهای همسایه در سال ۱۳۹۸ خانه-موزه فارابی فیلسوف و دانشمند بزرگ ایرانی را به مناسبت هزاروصدوپنجاهمین سالگرد تولد او افتتاح کرد؛ این اقدام توسط دانشگاه ملی فارابی قزاقستان و شهرداری استانبول، با حمایت شورای همکاری کشورهای ترکزبان و سفارت قزاقستان در ترکیه صورت گرفته است که در همان سال واکنشهای رسانههای خبری کشور را در پی داشت.
فارابی کیست؟
ابونصر محمد بن محمد فارابی، (۲۵۹-۳۳۹ ق) در شهر فاراب خراسان دیده به جهان گشود. در ایرانی بودن فارابی شکی نیست و از جهت آنکه منسوب به فاراب یا پاراب است که در ناحیه ترکستان ساحل غربی رود جیحون (ماوراءالنهر) نزدیکی بلخ قرار داشته، نژاد ترکی و محل تولد (فاراب) وی را از ایران خارج نمیکند، چه آنکه در قلمرو وسیع ایران نژادهای مختلف زندگی میکردند.
وی نخستین فیلسوفی است که در دوره اسلام ظهور کرده و روی همین اصل او را «استاد الفلاسفه» مینامند و همچنین نخستین فیلسوف اسلامی است که به ترجمه آثار علمی و حکمت یونان به زبان عربی پرداخت و نقش بسزایی در رواج فلسفه در جهان اسلام داشت. ابونصر فارابی سومین فیلسوف در جهان بود که تمدن بشری به طرحهای او در سازندگی جوامع مدیون است.
از جزئیات زندگی و تحصیل او در جوانی گزارش مستندی وجود ندارد؛ تنها مشخص است که پدر و پدربزرگ او از نظامیانی بلندمرتبه در دولت سامانیان بودند.
فارابی در علم فلسفه، منطق، جامعهشناسی، پزشکی، ریاضیات و موسیقی تخصص داشت. بیشترین آثار او در زمینه فلسفه، منطق، جامعهشناسی و همچنین دانشنامهنویسی بود.
فارابی کسی بود که ساز قانون را به صورت ۴۵ سیمی اختراع کرد. فارابی در کتاب «موسیقی کبیر» خود درباره این ساز توضیح داده است. «موسیقی کبیر» که گفته میشود شاهکار فارابی در علم موسیقی است، به زبان عربی نوشته شده و آذرتاش آذرنوش، آن را به فارسی برگردانده است. فارابی در این کتاب نظرات گذشتگان درباره موسیقی را جمعآوری کرده و از دو نوع تنبور بغدادی و خراسانی و سازی به نام شاهرود حرف میزند.
فارابی معلم مطلق زمان خود بود؛ او برای دستیابی به نظریه جدید سیاسی خود، فلسفه ایرانشهر (بخشی از تاریخ اندیشه ایرانی که معتقد به شاه آرمانی و فره ایزدی است و ریشه در دوره ساسانی دارد) را با اندیشه اسلامی (نظریه خلافت اسلامی) و دانش یونانی آشتی داد.
فلسفهای که فارابی مطرح کرد، بر اندیشه فیلسوفان بعد از خود تاثیر قابلتوجهی گذاشت. دغدغه اصلی فارابی پیوند بین دین و فلسفه بود، همچنین عقیده داشت دین پیامبر با حکمت یونانی تناقضی ندارد و اختلافات آنها مربوط به ظواهری است که با تاویلات فلسفی برطرف میشوند.
لقب فارابی
فارابی به القاب مختلفی شهرت یافت؛ اما مهمترین و اصلیترین لقب او، «معلم ثانی» بود. او بهعلت معلومات عمیق خود در علوم مختلف، بهخصوص در فلسفه، حکمت و موسیقی، بعد از ارسطو که معلم اول بود، «معلم ثانی» لقب گرفت.
لقب «مؤسس فلسفه اسلامی» را نیز به این علت به او دادند برای اولین بار فلسفه را بهطور جدی وارد دنیای اسلام کرد، همچنین «انتقالدهنده منطق صوری یونان به جهان اسلام» از دیگر عناوینی به شمار میرود که در تاریخ اندیشه اسلامی برای فارابی در نظر گرفتهاند.
حیات علمی
فارابی در جوانی به بغداد و ناحیه خلافت عباسیان و بعد به حلب و دمشق در سوریه امروزی رفت و در همان جا هم درگذشت. فارابی تا حدود چهل سالگی در فاراب به تحصیل علم مشغول بود و سپس برای تکمیل مبانی راهی بغداد شد و مدت زیادی را در بغداد ماند و آموختههای خود را در آنجا تکمیل کرد، سپس در سال ۳۳۰ق، به حلب در سوریه رفت. وی در پناه امیر سیفالدوله حمدانی (والی حلب از طرف دو خلیفه عباسی راضی و مقتدر) در این شهر زندگی کرد؛ زیرا سیفالدوله قدر او را میدانست و از او تجلیل میکرد و عطاها میبخشید؛ البته فارابی از آنهمه عطاها چشم پوشید و فقط روزانه به چهار درهم اکتفا کرد.
فارابی تحصیلات خود را در بخارا و بغداد گذراند. آثار فلسفی او راه را برای مریدان و دانش آموزان خودش باز کرد و به عنوان منابعی مهم برای نسلهای پس از مرگش هم باقی ماند. فارابی نقش بسیار مهمی در جدا کردن علوم الهیات از علوم عقلی فلسفه ایفا کرد.
ابن خلکان مورخ معروف میگوید: فارابی بخشی از عمر خود را صرف یادگیری زبان کرد. او زمانی که به بغداد آمد، زبان عربی را خوب نمیدانست؛ اما وقتی که از بغداد به دمشق رفت، یکی از زبان شناسان خوب عربی بود. فارابی زبانهای عربی، ترکی، فارسی، اردو و یونانی را به صورت علمی آشنا بود.
مدینه فاضله و فارابی
فارابی بر روی مساله شناخت مفهوم «خوشبختی» در زندگی انسان بسیار تحقیق کرد، او با شناخت فلسفه یونان، اندیشههای جدید و تجارب سفرهای خود نظریهاش را در زمینه «خوشبختی» انسان ارائه داد.
فارابی با طرح موضوع «مدینه فاضله» که با مدینه فاضله افلاطون همخوانی دارد، بسیار مشهور شد، او «مدینه فاضله» را شهر خوشبختی میداند که همه انسانها از راه عقل خواهان رسیدن به آن هستند.
فارابی در نهایت «خوشبختی» را با عقل، شعور، آگاهی و درک مرتبط میداند و نتیجه میگیرد که انسان جاهل هرگز خوشبخت نخواهد بود.
آثار فارابی
فارابی در طول زندگی خود، آثار تالیفی بسیاری بهجای گذاشت که تاثیر شگرفی در تغییر فضای دینی و علمی بعد از او ایجاد کردند. تذکرهنویسان براین عقیدهاند که فارابی بر کتابهای ارسطو از جمله ارغنون، طبیعت، کائنات جو، مابعدالطبیعه و اخلاق ارسطو تعلیقاتی نوشت که بعضی از آنها مفقود شدند. این آثار اهمیت آثار بعدی او را نداشتند و نوعی تمرین فلسفه به شمار میرفتند.
کتابهای «احصاءالعلوم» و کتاب «الحروف» از مهمترین آثار فارابی به شمار میروند و بهجهت تقسیمبندی علوم در آنها قابل تامل هستند. طبق نظریه ارسطو، علوم به دو بخش نظری و عملی و گاهی نیز به سه بخش نظری، عملی و شعری تقسیم میشد که هرکدام نیز سه علم را در برمیگرفتند. ارسطو علوم نظری و عملی را به ۶ علم ریاضی، طبیعی، الهی، اخلاق، سیاست مدن و تدبیر منزل تقسیم کرد. فارابی اساس این تقسیمبندی را به هم نزد؛ اما سیاست مدن و تدبیر منزل را حذف کرد و علم منطق، زبان، فقه و کلام را به آن افزود. با این توضیح، فارابی ترتیب تقسیمبندی علوم را در کتاب احصاءالعلوم چنین آورده است: زبان، منطق، ریاضی، طبیعی، علم الهی، علم مدنی، فقه و کلام.
مهمترین آثار فارابی عبارتاند از:
* «آنچه باید پیش از آموختن فلسفه بدانیم» که فارابی در آن هندسه، منطق، اخلاق نیک و کنارهگیری از شهوت را پیشنیازی برای پرداخت به فلسفه میداند و به شرح هریک از آنها میپردازد.
* «سیاست شهری» که درباره اقتصاد سیاسی نوشته شده است.
* تحصیل السعاده را فارابی درباره اخلاق و فلسفه نظری نوشته است.
* الجمع بین رای الحکیمین درباره ایجاد هماهنگی بین آرای افلاطون و ارسطو است
* رساله فیالعقل درباره ماهیت عقل، چیستی آن و اقسام عقول نوشته شده است.
* رساله فب اثبات المفارقات در اثبات وجود موجودات غیرمادی است.
* کتاب الموسیقی الکبیر جنبههای گوناگون موسیقی مانند مقدمات آن را تعیین میکند. او در این کتاب اصول فلسفی درباره موسیقی، کیفیتهای کیهانی و تأثیرات آن را بیان میکند.
*فصولالحکم درباره حکمت الهی است و به ۷۴ مبحث درباره نفس اختصاص دارد.
* رساله فی السیاسه به بحث درباره سیاست میپردازد.
* آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها به تشریح مدینه فاضله (آرمانشهر) و ویژگیهای آن اختصاص دارد.
* اغراض ارسطو فی مابعدالطبیعه از کتابهای مهم فارابی است که در شرح کتاب مابعدالطبیعه ارسطو نگاشته شده و ابن سینا هم از آن بهره برده است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: فارابی روز جهانی فلسفه مرجعیت علمی كتابخانه ملي نمايشگاه OpenAI مدینه فاضله
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۱۳۳۵۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مقیمی: مأموریت تدوین نظامنامه دانشگاه تمدنساز به دانشگاه تهران واگذار شد
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران در گردهمایی معاونان اداری و مالی دانشکدهها و واحدهای دانشگاهی دانشگاه تهران که در محل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد، با اشاره به قرارگیری در آستانه برگزاری بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی ایران همزمان با نودمین سالگرد فعالیت دانشگاه تهران، گفت: ما میدانیم که واقعیتهای سنت دانشگاهی در تمدن ایران که دنیا به آن اعتراف دارد، محدود به چند دهه سابقه دانشگاهی نیست بلکه برای شکلگیری دانشگاه در قالب مدرن، مجموعه ساختمانهایی در ۹۰ سال گذشته برای دانشگاه تهران شکل گرفت و دارالفنون به آن منتقل شد. نهادهای بینالمللی سابقه بیش از ۱۷ قرن نهاد دانشگاه در ایران را ثبت کردهاند و یونسکو در سال ۲۰۱۷ دانشگاه جندیشاپور را به عنوان قدیمیترین نهاد علم در دنیا معرفی کرد که اکنون این قدمت به ۱۷۵۷ سال رسیده است.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته با حضور در شورای معین شورای عالی انقلاب فرهنگی به توضیح مبانی انضمام قدمت نهادهای علم ایران به سابقه دانشگاه تهران پرداخته و در پی آن شورای عالی انقلاب فرهنگی، ماموریت برگزاری بزرگداشت سنت دانشگاهی و نظام آموزش عالی ایران و تدوین نظامی برای سنت دانشگاهی را به دانشگاه تهران واگذار کرده است، افزود: با مطالعه سنت دانشگاهی در ایران زمین، به نوعی سابقه جندی شاپور، نظامیهها، ربع رشیدی، دارالحکمهها و دارالفنون به دانشگاه تهران پیوند میخورد. اسناد پشتیبان قوی برای انضمام این سوابق ارزشمند به یکدیگر داریم و در حال باززندهسازی این سیر تکامل هستیم و باور داریم دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی ایران میراثدار این قدمت و پیشینه است.
مقیمی با اشاره به ارائه پیشنهاد دانشگاه تهران به شورای عالی انقلاب فرهنگی جهت تدوین نظامنامهای برای دانشگاه تمدنساز، گفت: در مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۳، ماموریت تدوین نظامنامه دانشگاه تمدنساز به دانشگاه تهران واگذار شد.
استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران بر تلاش علمی برای ضمیمه شدن تجربه پرافتخار نهادهای علم در ایران به قدمت دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی ایران تاکید کرد و اظهار داشت: مبنای قانونی قوی و اسناد پشتیبان علمی برای انضمام قدمت دانشگاه جندی شاپور به دانشگاه تهران فراهم شده است. در نظر گرفتن چند دهه قدمت برای دانشگاه تهران، با واقعیت تمدنی ما سازگار نیست بلکه دانشگاه تهران ریشه در تاریخ تمدن ما دارد؛ تاریخی که قدمت دانشگاه جندی شاپور به عنوان مبدأ آموزش عالی جهان را برابر ۱۷۵۷ سال تایید میکند و یونسکو نیز این قدمت را تصویب کرده است. دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی ایران در سپهر علم و فرهنگ کشور میدرخشد و میراثدار این قدمت ۱۷۵۷ ساله است.
مقیمی در ادامه سخنانش به نقد کمکاریها در تبیین و تبلیغ تاریخ تمدن ایران زمین و خدمات متقابل اسلام و ایران پرداخت و تصریح کرد: جریانهای تقابلی با ارزشهای تمدنی ما، هم تمدن اسلامی و هم تمدن ایرانی را نشانه گرفتهاند. تلاشهای سازماندهیشده برای رنگ باختن هویت ایرانی و فراموش شدن افتخارات تمدنی و ترویج حس شیفته غرب شدن، در حالی صورت میگیرد که رویکرد تقابلی آنها به دنبال این است که هم تمدن اسلامی و هم تمدن ایرانی را زیر سوال ببرد.
وی افزود: در اسرائیل با برگزاری جشن پوریم معتقد هستند که به نوعی موفق شدهاند تمدن ایرانی را به زمین بزنند و عده معدودی از مدعیان ملی گرایی که تقابل با فرهنگ اسلامی را در پیش گرفته اند، بدلیل جهالت یا دین ستیزی، بدون اینکه از فلسفه شکلگیری رژیم صهیونیستی و ارزشهای فرهنگی آن آگاه باشند، از اقدامات آن حمایت میکنند؛ بنابراین باید همگان را به تمدن و هویت ایرانی توجه بدهیم و بیشتر آگاهیبخشی کنیم. به شدت به کار کردن بر روی تمدن و هویت ایرانی نیاز داریم.
این مسئول ادامه داد: این درحالی است که بعضی افراد نادان دوستنما نیز از سوی دیگر میگویند وقتی از اسلام صحبت میکنیم، تمدن ایرانی را باید کنار بگذاریم. این حرف نابجایی است و به نوعی همکاری و همراهی با همان افرادی است که تمدن اسلامی را مورد هجمه قرار میدهند. این افراد که به ظاهر خود را متدین و مدافع نظام و رهبری نشان میدهند اتفاقا برعکس دیدگاه رهبری اقدام میکنند و به نظام ضربه میزنند. معتقدیم خروجی این دیدگاه افراطی که میخواهد تمدن ایرانی را مورد هجمه قرار دهد متناسب با همان رویکردی عمل میکند که غربیها تمدن اسلامی را مورد هجمه قرار میدهند.
مقیمی با اشاره به اینکه ویل دورانت کانون تمدنسازی در ایران را دانشگاه جندی شاپور دانسته است، افزود: دانشگاه یکی از ارکان سه گانه تمدن است و یکی از مبناهایی که بخواهیم قدرت یک تمدن و نظاممندی یک حکومت را ارزیابی کنیم، وجود دانشگاهها است. در بزرگداشت ۱۷۵۷ سالگی سنت دانشگاهی در ایران که ۸ خرداد ماه همزمان با نود سالگی دانشگاه تهران برگزار میشود، به دنبال تبیین نقش تمدنسازی دانشگاه تمدنساز در دستیابی به تمدن نوین اسلامی ایرانی هستیم که در این راستا بیش از ۱۳۰۰ ایده و پیشنهاد از سوی دانشگاهیان و مردم در سامانه نظام پیشنهادهای دانشگاه ثبت شده است و طی یک هفته آینده ۹۰ ایده به عنوان ایده برتر معرفی و در طول سال ۱۴۰۳ اجرایی میشوند.
مقیمی با اعلام اینکه معاونان اداری و مالی و معاونان اجرایی دانشکدهها و واحدهای دانشگاهی دانشگاه تهران به عنوان رابط و حلقه اتصال واحدهای دانشگاهی با ستاد بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران همکاری خواهند داشت، گفت: انتظار میرود در هر دانشکده حداقل یک رویداد مهم و متفاوت همزمان با برگزاری این بزرگداشت در طول سال ۱۴۰۳ اجرا شود.
رئیس دانشگاه تهران افزود: روز هشتم خرداد ماه از هر دانشکده دانشگاه تهران، تعدادی فارغالتحصیل یا دانشجویانی که در آستانه فارغالتحصیلی هستند به صورت نمادین در آیین بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران حضور پیدا کرده و لباس فارغالتحصیلی به تن میکنند که از این افراد با حضور هیات رئیسه دانشکدهها تجلیل میشود. همچنین عکس یادگاری در سردر دانشگاه با حضور این منتخبین دانشکدهها خواهیم داشت.
استاد دانشکدگان مدیریت دانشگاه تهران از اجرای نماد ویژه و فاخر برای بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی ایران همزمان با نودمین سال فعالیت دانشگاه تهران در چهارراه واقع در پردیس مرکزی دانشگاه تهران خبر داد و افزود: سکه نقره ویژه این بزرگداشت از سوی بانک مرکزی در حال ضرب است و قرار است در یکی از چکپولها نیز نماد سردر دانشگاه تهران درج شود.
رئیس دانشگاه تهران همچنین از برگزاری اجلاس سراسری روسای دانشگاهها و پارکهای علم و فناوری از دوم تا چهارم خرداد ماه در دانشگاه تهران خبر داد و اظهار داشت: این اجلاس در سالن اجلاس جدید دانشگاه تهران که به مناسبت یکهزار و هفتصد و پنجاه و هفتمین سال پایه گذاری سنت دانشگاهی در جهان با ظرفیت ۲۳۰ نفر احداث شده است، برگزار خواهد شد و اجلاس روسای دانشگاهها اولین برنامهای است که در این سالن باشکوه برگزار میشود.
انتهای پیام/